Informacyjny Serwis Policyjny

W 2014 r. NIK przeprowadził kontrolę, której tematem było świadczenie usług publicznych osobom posługującym się językiem migowym. Celem kontroli było dokonanie oceny przygotowania podmiotów wykonujących usługi publiczne do kontaktów z osobami posługującymi się językiem migowym.

Kontrolą objęto w szczególności wywiązywanie się tych podmiotów z ustawowego obowiązku upowszechniania informacji o usługach pozwalających na komunikowanie się oraz rzetelność realizacji tego obowiązku wobec osób uprawnionych. Sprawdzeniem objęto też stan przygotowania organów administracji publicznej do korzystania z alternatywnych form komunikowania się, w tym w szczególności umożliwiających nawiązanie kontaktu z osobami posługującymi się językiem migowym. Przeprowadzono również badanie jakości obsługi osób uprawnionych, rozumianej jako wypadkowa jej terminowości i rzetelności.

Kontrolę przeprowadzono w 60 urzędach organów administracji publicznej, w tym w urzędach wojewódzkich (6), urzędach gmin (12), starostwach powiatowych (12), komendach Policji (12), urzędach skarbowych (12) oraz terenowych oddziałach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (6) z terenu województw: kujawsko-pomorskiego, podkarpackiego, podlaskiego, lubuskiego, śląskiego i wielkopolskiego. Skontrolowane podmioty wykonujące usługi publiczne nie były przygotowane do kontaktów z osobami posługującymi się językiem migowym. W okresie od wejścia w życie ustawy o języku migowym do rozpoczęcia kontroli NIK, nie podjęły one wystarczających działań do rzetelnej i skutecznej realizacji obowiązków określonych w tej ustawie i nie zapewniły osobom posługującym się językiem migowym dostępu do zrozumiałej dla nich informacji. Tym samym, osobom posługującym się językiem migowym nie zagwarantowano dostępu do usług publicznych na równi ze słyszącą częścią społeczeństwa. I tak:

• niemal żaden ze skontrolowanych podmiotów, w dniu wejścia w życie ustawy o języku migowym, pomimo półrocznego vacatio legis, nie wywiązał się z nałożonych tą ustawą obowiązków informacyjnych. Osób uprawnionych nie informowano o przysługujących im prawach w kontaktach z organami administracji publicznej oraz o warunkach korzystania z tych praw;
• zamieszczane na stronach internetowych oraz w siedzibach skontrolowanych podmiotów komunikaty kierowane do osób uprawnionych, były niezrozumiałe dla części osób głuchych. Udostępniono je bowiem tylko w języku polskim, bez tłumaczenia na język migowy. Nadto, niepoinformowanie osób głuchych o przysługujących im prawach w zrozumiałym dla nich języku czyniło usługi świadczone przez skontrolowane podmioty praktycznie niedostępnymi dla tych osób;
• dostęp do informacji kierowanych do osób uprawnionych był utrudniony poprzez ich niewłaściwe oznaczenie, tj. np. znakiem graficznym wózka inwalidzkiego lub jedynie tekstem w języku polskim, zamiast znaków graficznych przekreślonego ucha lub „migających dłoni”, które osoby z niepełnosprawnością słuchu odczytują jako symbole oznaczające dostępność;
• skontrolowane podmioty nie były przygotowane do korzystania ze środków i rozwiązań technicznych umożliwiających wymianę informacji w języku migowym. Wykorzystanie takich rozwiązań z udziałem certyfikowanego tłumacza lub biegle posługującego się językiem migowym pracownika, jest rozwiązaniem zapewniającym swobodne komunikowanie się w języku migowym, a jednocześnie likwiduje konieczność zgłaszania chęci skorzystania ze świadczenia usług tłumacza z odpowiednim wyprzedzeniem. Wystarczające było jedynie przygotowanie skontrolowanych podmiotów do komunikowania się, np. za pośrednictwem poczty elektronicznej, faksu czy elektronicznych biur obsługi interesanta, z pozostałymi osobami uprawnionymi, znającymi język polski w stopniu zapewniającym możliwość posługiwania się tekstem.

Od trzech lat obowiązują  przepisy ustawy o języku migowym do  stosowania których  zobowiązane są między innymi organy administracji publicznej. Wprowadzenie ustawy o języku migowym uzasadniono m.in. koniecznością stworzenia stanu prawnego, który miał zapewnić odpowiedni poziom wsparcia w pokonywaniu barier w komunikowaniu się. Był to, co podkreśla środowisko osób głuchych i niedosłyszących, bardzo ważny i potrzebny krok w kierunku przełamywania barier w dostępie osób niesłyszących do życia społecznego i publicznego. Niestety, jak wykazały wyniki kontroli NIK, poziom realizacji przepisów ustawy przez skontrolowane podmioty był bardzo niski. Dodatkowo, nawet w tych podmiotach, które podjęły działania zmierzające do realizacji przepisów ustawy o języku migowym, nadal występowały obszary wymagające dostosowania do specyficznych potrzeb osób z niepełnosprawnością słuchu.

Po zakończeniu kontroli NIK wystosowała do kierowników wszystkich skontrolowanych jednostek wystąpienia pokontrolne, w których sformułowała łącznie 85 wniosków pokontrolnych. Z odpowiedzi na wystąpienia pokontrolne wynika, że kierownicy skontrolowanych jednostek bądź zrealizowali wnioski pokontrolne bądź podjęli działania zmierzające do ich realizacji.

Zastrzeżenia do wystąpień pokontrolnych złożyli dyrektorzy trzech oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnik Urzędu Skarbowego w Gorzowie Wielkopolskim oraz wojewoda śląski. Zespoły Orzekające Komisji Rozstrzygającej w Najwyższej Izbie Kontroli oddaliły wszystkie zastrzeżenia złożone przez dyrektorów oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz przez naczelnika Urzędu Skarbowego w Gorzowie Wielkopolskim. Uwzględnione natomiast zostało zastrzeżenie wojewody śląskiego w sprawie terminu zamieszczenia na stronie internetowej Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach informacji o możliwości skorzystania przez klientów urzędu z usługi tłumacza języka migowego.

Skontrolowane jednostki Policji:

1. Komenda Powiatowa Policji w Inowrocławiu
2. Komenda Miejska Policji w Bydgoszczy
3. Komenda Powiatowa Policji w Kościanie
4. Komenda Miejska Policji w Koninie
5. Komenda Powiatowa Policji w Nowej Soli
6. Komenda Powiatowa Policji w Słubicach
7. Komenda Miejska Policji w Przemyślu
8. Komenda Powiatowa Policji w Łańcucie
9. Komenda Miejska Policji w Suwałkach
10. Komenda Miejska Policji w Białymstoku
11. Komenda Powiatowa Policji w Żywcu
12. Komenda Miejska Policji w Sosnowcu