Zrozumieć Dlaczego? Seminarium eksperckie
22 września 2022 roku w siedzibie Muzeum Katyńskiego w Warszawie odbyło się seminarium eksperckie pn. „Zrozumieć dlaczego? Prawa człowieka w edukacji retrospektywnej funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej. Fakty – Rzeczywistość – Wyzwania”.
Celem seminarium było przeprowadzenie wykładów eksperckich oraz dyskusji i wypracowanie rekomendacji dla realizacji cykli szkoleń dla policjantów i funkcjonariuszy Straży Granicznej w obszarze praw człowieka, etyki zawodowej i równego traktowania w oparciu o artefakty zgromadzone w Muzeum Katyńskim oraz innych miejscach pamięci o martyrologii ludzi zamordowanych w czasach systemów reżimowych związanych głównie z historią Polski.
Seminarium otworzył wspólnie z gen. insp. dr. Jarosławem Szymczykiem – Komendantem Głównym Policji, Sławomir Frątczak – Kierownik Muzeum Katyńskiego. Placówka ta od wielu lat zaangażowana jest we współpracę z Policją, lecz pandemia istotnie zakłóciła plany edukacyjne.
Sławomir Frątczak wspomniał o misji tworzenia Muzeum Katyńskiego opisując bogatą historię jego tworzenia z dbałością o każdy szczegół i utrzymanie miejsca w tonacji martyrologicznej, ale wypełniającej misję edukacyjną, informacyjną, naukową, ale także epitafijną. Na ręce Komendanta Głównego Policji złożona została deklaracja o współpracy w zakresie edukacji policjantów w oparciu o zbiory muzealne, ale także zatrudnioną tam kadrę.
Gen. insp. Jarosław Szymczyk wskazał na to, jak ważna jest tego rodzaju edukacja w szeregach Policji, aby upamiętniać męczeńską śmierć tysięcy zamordowanych żołnierzy, policjantów i przedstawicieli innych formacji i prowadzić efektywną edukację współczesnych policjantów bazując na bolesnych doświadczeniach z przeszłości. W kontekście powtarzającej się historii niosącej ze sobą zło i okrucieństwo nawiązał do swoich doświadczeń z wizyt w Ukrainie i widoku ciał zamordowanej ludności cywilnej i jednoznacznymi skojarzeniami z dołami śmierci, w których często bezimiennie spoczęli polscy funkcjonariusze zamordowani w ramach Zbrodni Katyńskiej.
Istotnym wyznacznikiem seminarium było poszukiwanie efektywnych sposobów na łączenie historii ze współczesną psychologią i socjologią zachowań międzyludzkich w kontekście przygotowania oferty edukacyjnej dla funkcjonariuszy w zakresie edukacji na rzecz ochrony praw człowieka i przestrzegania zasad etyki zawodowej. Dzięki zaangażowaniu ekspertów i ekspertek zaproszonych do udziału w seminarium udało się wypracować wstępne rekomendacje, których istota sprowadza się do opracowania formuły szkoleniowej, którą cechować będzie apolityczność, neutralność, obiektywizm, opieranie się na bezsprzecznych faktach historycznych i niekwestionowanej wiedzy naukowej.
Moderatorami seminarium byli dr Bartłomiej Bydoń - Kierownik Sekcji Naukowo-Edukacyjnej Muzeum Katyńskiego oraz mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz – Pełnomocnik KGP ds. Ochrony Praw Człowieka, którzy swoje podsumowania wystąpień ukierunkowali na istotę, sens, doświadczenia oraz perspektywy edukacji retrospektywnej w służbie na rzecz ochrony praw człowieka.
Głównymi odbiorcami seminarium byli policyjni pełnomocnicy ds. ochrony praw człowieka oraz funkcjonariusze Straży Granicznej jako regionalni edukatorzy i animatorzy edukacji zawodowej.
Sławomir Frątczak w sposób niezwykle interesujący przedstawił potencjał edukacyjny Muzeum Katyńskiego w ramach wystąpienia pt. „Muzeum Katyńskie – Dom Rodzin Katyńskich”. Z wielką wrażliwością opowiadał o zgromadzonych w Muzeum artefaktach stanowiących niekwestionowany dowód zbrodni dokonanej na polskich funkcjonariuszach w ramach szeroko rozumianej Zbrodni Katyńskiej. Przybliżył uczestnikom symboliczny wymiar konstrukcyjny Muzeum, który dziś jest swoistego rodzaju Domem Rodzin Katyńskich. Małgorzata Rosen zapoznała audytorium z działaniem i możliwościami edukacyjno-informacyjnymi Biura Edukacji Historycznej – Muzeum Policji KGP oraz zaprezentowała film obrazujący dzieje Policji Państwowej, włącznie z jej działaniem związanym z wybuchem II Wojny Światowej. Zarysowany potencjał edukacyjno-informacyjny Biura wyraźnie wskazał, jak bardzo potrzebne są w Policji tego typu struktury, by odtwarzać i utrwalać historię formacji policyjnej. Dr Bartłomiej Bydoń w swojej prezentacji skupił uwagę na to jak „definiowany” może być czas pobytu, a często śmierci w sowieckich obozach jenieckich i niewyobrażalny wymiar okrucieństwa wymierzonego w drugiego człowieka. Prezentacja pt. „Trwanie, oczekiwanie, przemijanie – próba definicji czasu w obozach jenieckich” zaprowadziła uczestników do stanu wielkiej refleksji na tragizmem życia obozowego będącego oczekiwaniem na zupełnie nieznaną przyszłość, w tęsknicie, strachu, czy głodzie. Mł. insp. Hanna Kowalewicz – Pełnomocnik ds. Ochrony Praw Człowieka KWP w Gdańsku i Ewa Malinowska – Kierownik Działu Oświatowego, Muzeum Stutthof w Sztutowie podzielili się doświadczeniami z realizacji warsztatów antydyskryminacyjnych prowadzonych w Muzeum Stutthof w Sztutowie odpowiadając na pytanie, co takie spotkania dają Policji i Muzeum. W ciekawy sposób opisany został początek współpracy oraz obawy o odbiór szkoleń przez policjantów. Uczestnicy mieli okazję zapoznać się ze szczegółami warsztatów dla policjantów organizowanych na terenie Muzeum w Stutthof. Ks. Zbigniew Pawłowski ze Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego - Księża Pallotyni, jako wieloletni misjonarz w Rwandzie opisał wojnę w Rwandzie próbując opowiedzieć o naturze zła pojawiającego się w ludziach. Zwrócił uwagę na fakt, że zło to pewien proces, który trwa i budowany jest w sprzyjających dla tego zjawiska okolicznościach. Za powodowanie zła zawsze jednak stoją konkretni ludzie. Odczytu wykładu prof. dr hab. Iwony Jakubowskiej-Branickiej – Dyrektora Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego dokonał mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz uzupełniając wystąpienie o warte zastosowania w szkoleniach informacje o eksperymentach psychologicznych dotyczących ślepego posłuszeństwa i nadużywania władzy. Wykład prof. Jakubowskiej-Branickiej skupiony był na sile i konsekwencjach negatywnej narracji, języka nienawiści i źle pojętym etnocentryzmie. Julia Chimiak – Kierowniczka Sekcji Przewodników - Muzeum Historii Żydów Polskich Polin – przekazała informacje na temat historii jako narzędzia edukacji obywatelskiej w podejściu Muzeum POLIN. W ramach wystąpienia uczestnicy mogli wysłuchać informacji o dużym potencjale edukacyjnym Muzeum oraz rodzaju i charakteru prowadzonych tam zajęć i warsztatów dla zróżnicowanych odbiorców. Kacper Ciesielski - pracownik naukowy Muzeum Katyńskiego z ogromną pasją opowiedział uczestnikom o biografiach zamordowanych funkcjonariuszy oraz o tym jak Muzeum przywraca pamięć na podstawie badań i identyfikacji artefaktów grobowych. Podinsp. Łukasz Gliwa – Pełnomocnik ds. Ochrony Praw Człowieka KWP w Rzeszowie zakończył cykl wykładów i wystąpień tematem o edukacji retrospektywnej jako komponentu doskonalenia zawodowego podkarpackich policjantów na przykładzie współpracy z Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Zaprezentował w ten sposób wielkie możliwości regionalnej współpracy w oparciu o lokalne miejsca upamiętniające zbrodnie popełniane na drugim człowieku, często na całych rodzinach. Podsumowania seminarium dokonał Sławomir Frątczak – Kierownik Muzeum Katyńskiego, który nie krył emocji związanych z bardzo pozytywnym odbiorem seminarium deklarując chęć współpracy w przyszłości.
(mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz Pełnomocnik KGP ds. Ochrony Praw Człowieka)
