Informacyjny Serwis Policyjny

Dziś przypada 52. rocznica śmierci kom. Stanisławy Filipiny Paleolog, twórczyni polskiej Policji Kobiecej i zaangażowanej w zwalczanie handlu kobietami i dziećmi, działaczki społecznej. 3 grudnia 1968 r. pani Komendantka, jak nazywała ją prasa II Rzeczypospolitej, umiera w szpitalu Penley, gdzie spędziła ostatnie kilkanaście lat swego pełnego wyzwań życia, walcząc z paraliżem wywołanym przez wylew. Rocznica śmierci Stanisławy Filipiny Paleolog w roku jubileuszu 95. rocznicy utworzenia pod jej kierownictwem Policji Kobiecej, nabiera szczególnego znaczenia.

Zaraz po wojnie podjęła studia na kierunku higiena psychiczna w Instytucie Higieny Psychicznej w Zagórzu-Dworze koło Warszawy, gdzie objęła posadę kierownika administracyjnego pełniąc jednocześnie funkcję asystentki prof. Kazimierza Dąbrowskiego (światowej sławy psychiatry i psychologa, a przy tym poety). Niedługo później, w październiku 1945 r. w obawie przed aresztowaniem opuściła instytut, a w lipcu 1946 r. dzięki kontaktom jakie pozostały jej po okresie pracy w Szpitalu Św. Łazarza w Krakowie, podjęła pracę nocnej dozorczyni w szpitalu dla dzieci chorych na gruźlicę kostną w Zakopanem, mając nadzieję, że pobyt w tym miejscu da jej szansę na spokojne życie.

Niestety surowa powojenna rzeczywistość kształtowana przez nowy system społeczno – polityczny, do którego zdecydowanie nie tylko nie pasowała ale wręcz dla którego mogła stanowić zagrożenie, nie pozostawiała żadnych złudzeń co do planów i szans na normalną egzystencję. Obawiając się rozpoznania ale przede wszystkim aresztowania 10 sierpnia 1946 r. nielegalnie opuściła kraj korzystając ze sprawdzonego, i wykorzystywanego w latach niemieckiej okupacji, kurierskiego szlaku przez „zieloną granicę”.

Już 12 września została przyjęta do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech, następnie została mianowana komendantką obozu Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet w Foxley w hrabstwie Herefordshire, który funkcjonował do 1946 roku w pobliżu wsi Mansel Lacy na terenie b. amerykańsko-kanadyjskiego obozu wojskowego. Po rozwiązaniu tej formacji, 15 października 1946 r. przeniosła się i zamieszkała w Londynie, gdzie organizowała Zjednoczenie Polek na Emigracji oraz współpracowała z redakcją „Głosu Kobiet”. Na emigracji napisała monografię polskiej przedwojennej policji kobiecej, przetłumaczoną na język angielski przez Eileen Garlińską pt. „The Women Police of Poland 1925 to 1939”.  Jej książka stanowi szczególne świadectwo wyzwania jakie Komisarz PP Stanisława Filipina Paleolog rzuciła przestępczemu podziemiu II Rzeczypospolitej.  To właśnie zwalczanie głównych patologii społecznych, takich jak stręczycielstwo, nierząd oraz o z handlu kobietami i dziećmi, stało się największym wyzwaniem dla Policji Kobiecej w latach 1925-1939.  

Dla uczczenia jubileuszu i twórczyni Policji Kobiecej,  Komenda Główna Policji  wraz z Biurem Programu „Niepodległa” wydało tłumaczenie monografii Stanisławy Filipiny Paleolog, pod tytułem „Policja Kobieca w Polsce 1925–1939”.

Jej doświadczenie zawodowe oraz dawne uznanie spowodowały, że została zaproszona do współpracy z londyńskim Scotland Yardem, dzieląc się wiedzą i doświadczeniem m.in. w zakresie tworzenia struktur Policji Kobiecej oraz zwalczaniu handlu kobietami i dziećmi.

We wrześniu 1954 r. została członkiem Komisji Skarbu Narodowego. 15 października 1954 roku Prezydent RP August Zaleski powołał ją na członka drugiego składu Sądu Obywatelskiego w Londynie. 11 października 1955 r. została ministrem bez teki w gabinecie Antoniego Pająka. Dwa dni później dostała wylewu i sparaliżowana trafiła do szpitala. Zmarła 3 grudnia 1968 r. w angielskim szpitalu w Penley (Walia), gdzie spędziła ostatnie 13 lat życia…

Komisarz Stanisława F. Paleolog została pochowana na cmentarzu w  Manchesterze. We wrześniu 2018 roku została patronką garnizonu pomorskiego, a  na jej nagrobku  w lipcu 2019 została umieszczona i uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa, która ma  przypominać współczesnym i potomnym jej szczególne osiągnięcia. W ramach Święta Policji w 2020 roku jednej z sal w Komendzie Głównej Policji nadano imię Komisarz PP Stanisławę F. Paleolog , a jej postać uhonorowano okolicznościową tablicą pamiątkową.

Źródło: BEH-MP KGP

Tekst: nadkom. Krzysztof Musielak

Fotografie: zbiory prywatne rodziny Demetraki Paleolog, Zespół prasowy Ambasady RP w Londynie, Policja KGP