Informacyjny Serwis Policyjny

Z okazji 20. rocznicy otwarcia Polskiego Cmentarza Wojennego w Miednoje dzisiaj w Komendzie Głównej Policji odbyły się uroczystości upamiętniające zamordowanych z rozkazu Stalina ok. 5 tysięcy policjantów. W tych szczególnych uroczystościach uczestniczył Komendant Główny Policji gen. insp. Jarosław Szymczyk, podsekretarz stanu w MSWiA Bartosz Grodecki oraz przedstawiciele służb mundurowych, duchowieństwa, a także delegacje Stowarzyszeń „Rodzina Policyjna 1939 r.“, przedstawiciele Federacji Rodzin Katyńskich, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, organów administracji rządowej oraz rodzin poległych funkcjonariuszy.

Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w Katedrze Polowej Wojska Polskiego przy ul. Długiej w Warszawie w intencji polskich Policjantów, ofiar zbrodni katyńskich, której przewodniczył bp. gen. bryg. Józef Guzdek - Biskup Polowy Wojska Polskiego. We mszy świętej uczestniczył Komendant Główny Policji gen. insp. Jarosław Szymczyk, I Zastępca KGP nadinsp. Dariusz Augustyniak oraz nadinsp. Kamil Bracha, nadinsp. Tomasz Szymański, a także komendanci CBŚP, BSWP oraz zastępca dowódcy Centralnego Pododdziału Kontrterrorystycznego Policji „BOA”, komendanci wojewódzcy Policji, Komendant Stołeczny Policji, komendanci szkół Policji, dyrektorzy biur KGP, a także przedstawiciele służb mundurowych, środowisk naukowych, stowarzyszeń i związków zawodowych działających w Policji oraz rodziny poległych funkcjonariuszy.

Podczas homilii ks. bp dr Józef Guzdek powiedział, że na Cmentarzu Wojennym w Miednoje w większości spoczywają policjanci II Rzeczypospolitej, i jak każe tradycja i podpowiada serce, dziś bylibyśmy tam na cmentarzu, ale miłość do tych, którzy tam spoczywają, pomogła pokonać wszelkie przeszkody i dodał: "Dziś jesteśmy w Katedrze Polowej, bo pamiętamy i chcemy w intencji pomordowanych odprawić mszę świętą, ale chcemy również dziękować tym, którzy przyczynili się do zbudowania cmentarza w Miednoje a nade wszystko objąć modlitwą „Rodzinę Policyjną 1939 r.“, rodziny katyńskie, a więc tych, którzy walczyli o prawdę i ją wywalczyli i którzy przekazują tę prawdę kolejnym pokoleniom polskich policjantów".

Z okazji 20. rocznicy otwarcia Polskiego Cmentarza Wojennego w Miednoje w Biurze Edukacji Historycznej - Muzeum Policji przy ul. Orkana w Warszawie uczczono pamięć poległych specjalną wystawą pt.: „Ostatni zeszliśmy z wytycznych nam wart, pamięci więźniów obozu ostaszkowskiego, pomordowanych w Kalininie, pogrzebanych w Miednoje“.

Centralnym punktem obchodów był uroczysty apel, który rozpoczął się o godz. 20.00 w Komendzie Głównej Policji przy Obelisku „Poległym Policjantom - Rzeczpospolita Polska“ z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Policji i Orkiestry Reprezentacyjnej Policji. Na tej uroczystości nie mogło zabraknąć przedstawicieli duchowieństwa. Swoją obecnością zaszczycili: gen.bryg dr Józef Guzdek Biskup Polowy Wojska Polskiego, Arcybiskup prof. zw. dr hab. Jerzy Pańkowski Prawosławny Ordynariusz Wojskowy oraz ks. Biskup płk Mirosław Wola Naczelny Kapelan Wojskowy Ewangelicki Biskup Wojskowy.

Po złożeniu meldunku podsekretarzowi stanu w MSWiA przez dowódcę uroczystości nastąpiło podniesienie flagi państwowej na maszt oraz odegranie hymnu państwowego. Następnie, w imieniu ministra SWiA Mariusza Kamińskiego, wiceminister Bartosz Grodecki odczytał list, w którym szef resortu przekazał, że zamordowani w Kalininie (dzisiejszym Twerze) policjanci i żołnierze mieli zniknąć z kart historii i pamięci narodu, ale wbrew staraniom sowieckiego reżimu wydarzenia sprzed 80 lat nie zostały zapomniane, a bohaterowie spoczywający na Cmentarzu Wojennym w Miednoje zajmują trwałe miejsce w historii naszego kraju. Stając w obronie narodu, dochowali wierności przysiędze, którą złożyli wstępując na służbę Rzeczypospolitej.

Komendant Główny Policji gen. insp. Jarosław Szymczyk w swoim przemówieniu powiedział, że w 2000 roku w 60 rocznicę zbrodni katyńskiej w Miednoje otwarty został polski cmentarz wojenny. "To właśnie to miejsce, jakże ważne dla wszystkich policjantów Muzeum Katyńskie, Grób Polskiego Policjanta na terenie Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach i to miejsce przed frontem budynku KGP Obelisk „Poległym Policjantom - Rzeczpospolita Polska“ są źrodłem naszej narodowej i służbowej tożsamości. W tym roku niestety nie mogliśmy odwiedzić, znajdujących się tam, w Miednoje grobów pomordowanych policjantów, żołnierzy, funkcjonariuszy i urzędników i oddać cześć ich pamięci". Dodał też, że jest głęboko przekonany, że spotykając się przed Obeliskiem „Poległym Policjantom - Rzeczpospolita Polska“ jesteśmy w stanie godnie uczcić pamięć tych wszystkich funkcjonariuszy II Rzeczpospolitej, którzy dla swojej ukochanej ojczyzny słowa roty ślubowania wypełnili do końca i spoczęli z dala od swoich bliskich na nieludzkiej ziemi, w dołach śmierci. Gen. insp. Jarosław Szymczyk podziękował wszystkim przybyłym na tę uroczystość. "Stojąc dzisiaj przed Obeliskiem „Poległym Policjantom - Rzeczpospolita Polska“ dajemy świadectwo naszej pamięci o polskich policjantach, którzy w jednej chwili zostali brutalnie pozbawieni marzeń, nadziei, bliskości ukochanych osób i stali się ofiarami sowieckiej kaźni". Komendant szczególne słowa uznania skierował do potomków zbrodni katyńskich. "Tylko oni bowiem wiedzą, ile łez, cierpienia i upokorzeń kosztowało dojście do prawdy o losie ich bliskich, do prawdy, która od samego początku przez 50 lat tak skrzętnie była ukrywana".

Prezes Stowarzyszenia "Rodzina Policyjna 1939 r." w Łodzi, Pan Jarosław Olbrychowski w swoim przemówieniu powiedział, że 80 lat temu w piwnicach Zarządu Obwodowego NKWD w Kalininie dokonano mordu katyńskiego na funkcjonariuszach Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego. "Dokonano tego mordu metodą katyńską, strzałem w tył głowy, a ciała wyrzucano na ciężarówki i w okowach nocy przewożono do ośrodka wypoczynkowego NKWD umiejscowionego w okolicach wsi Miednoje, gdzie do dołów śmierci wrzucano zwłoki polskich patriotów, polskich obywateli II RP". Na koniec Prezes Stowarzyszenia szczególnie podziękował gen. insp. Jarosławowi Szymczykowi, Komendantowi Głównemu Policji za wielką pracę w związku z obchodami 100. lecia powstania Policji Państwowej i tegorocznymi uroczystościami oraz komendantom wojewódzkim, miejskim i powiatowym oraz wszystkim policjantom, którzy codziennie przyczyniają się do odkłamywania prawdy o zbrodni katyńskiej.

Z kolei list Prezes Federacji Rodzin Katyńskich Pani Izabeli Sariusz-Skąpskiej odczytał Marek Krystyniak. Prezes Federacji przekazała m.in., że dzisiejsze uroczystości świadczą o tym że nasza pamięć wygrywa z zapomnieniem, a historie rodzinne nadal przemawiają do ludzkich serc. Odczytano też list napisany w latach 90. przez córkę zamordowanego w Katyniu, który w pełni oddaje zbrodnię katyńską.

Po uroczystych przemówieniach i modlitwie za poległych nastapił Apel Pamięci. Następnie Prezesi Stowarzyszeń Rodzina Policyjna 1939 r. z Katowic, Kielc, Łodzi i Warszawy, przedstawiciel Rodzin Katyńskich, Minister SWiA wraz z KGP oraz Szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz w imieniu KGP Zastępcy oraz duchowieństwo i przedstawiciele NSZZP pod obeliskiem złożyli wieńce oraz dokonali wpisu do księgi pamięci.

Orkiestra Reprezentacyjna Policji odegrała melodię „Śpij kolego“. Po uroczystym apelu odczytano wiersz Kazimierza Wierzyńskiego pt. „Msza żałobna w katedrze nowojorskiej“, którego pierwsza zwrotka brzmi:

„Uklękło tysiące ludzi

I w łukach modli się tłum:

Daj nam to, Boże, zrozumieć

I w uniesieniu ogarnąć

Na co już nie ma rozumu.

Modlimy się za porwanych, za umęczonych, za zmarłych,

Nad Amu-Darią, Irtyszem i na odludziach Syberii,

Na Nowej Ziemi, gdzie znikło siedem tysięcy więzionych,

Na tych przestrzeniach podobnych do niewymiernej przepaści,

W którą zepchnięto miliony i w której skarga zamarła,

Chociaż ten chorał straszliwy, gdyby wybuchnąć mógł z gardła,

Poraziłby uszy świata.

Modlimy się za niewinnych“.

Historia powstania tego dzieła sięga roku 1943 roku. 20 marca 1943 roku pięć tysięcy Polaków w katedrze św. Patryka w Nowym Jorku uczestniczyło w uroczystym nabożeństwie żałobnym. Msza święta, która zgromadziła elitę polskiej emigracji, była celebrowana, według ówczesnej zapowiedzi: „za spokój duszy setek tysięcy Polaków, których śmierć męczeńska zastała w obozach i więzieniach Rosji Sowieckiej, w tym siedmiu tysięcy oficerów polskich, którzy zginęli w północnych tundrach Syberii”. Emocjonalne doznania Kazimierza Wierzyńskiego znalazły swój poetycki wyraz w pięknym, wzruszającym wierszu „Msza żałobna w katedrze nowojorskiej“. Został on opublikowany już 11 kwietnia 1943 r. w ukazującym się w Nowym Jorku „Tygodniku Polskim”.

Na zakończenie uroczystości solistka zaśpiewała wiersz Zbigniewa Herberta pt. „Guziki“.

***

Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje położony jest ok. 30 km od Tweru, nieopodal drogi do Petersburga. Na obszarze 1,7 hektara spoczywają szczątki 6 tysięcy jeńców obozu specjalnego NKWD w Ostaszkowie. Był to największy obóz specjalny podległy Zarządowi ds. Jeńców Wojennych NKWD, funkcjonował na niewielkiej wyspie Stołbnyj jeziora Seliger, zabudowaniach poklasztornych monasteru Niłowa Pustyń w odległości 11 km od miejscowości Ostaszków, około 300 km od Moskwy.

Teren cmentarza został uformowany jako kurhan, otoczony murem. Mur ten stanowi symboliczną granicę między światem zewnętrznym a ziemią uświęconą krwią jeńców. Wokół muru położone są imienne epitafia osób, których szczątki spoczywają w 25 mogiłach.

W 1991 roku w ramach prowadzonego przez Naczelną Prokuraturę Wojskową Związku Sowieckiego śledztwa w sprawie ustalenia losów polskich jeńców, którzy w latach 1939-1940 trafili do sowieckiej niewoli i byli przetrzymywani w trzech obozach specjalnych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, na wskazanym terenie dokonano czynności ekshumacyjnych. Prace doprowadziły do odnalezienia zbiorowych mogił ze szczątkami zamordowanych jeńców.

Jednak dopiero przeprowadzone w latach 1994-1995 przez specjalistów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa badania pomiarowe i sondaże pozwoliły na odkrycie oraz precyzyjne zlokalizowanie masowych mogił. Prace ekshumacyjne przyniosły także wiele cennego materiału dowodowego w postaci przedmiotów osobistych odnalezionych przy zamordowanych policjantach, w tym dokumentów i zapisków świadczących o ostatnich chwilach życia ofiar zbrodni. Znalezione przedmioty, zabezpieczone oraz po konserwacji zasiliły ekspozycję Muzeum Katyńskiego w Warszawie.

Przełomowym dla budowy Polskiego Cmentarza Wojennego w Miednoje był rok 1995. Wówczas to, w ramach uzgodnień polsko-rosyjskich, 25 marca w Smoleńsku podpisano dokument o budowie Polskich Cmentarzy Wojennych w Katyniu i Miednoje. Elementem porozumienia była opracowana przez polskich geodetów mapa fragmentu lasu w Miednoje, z wyrysowanymi granicami przyszłego polskiego cmentarza wojennego.

Kilka miesięcy później, 11 czerwca 1995 roku, został uroczyście wmurowany akt erekcyjny i poświęcony przez Ojca Świętego Jana Pawła II kamień węgielny pod budowę cmentarza.

Cmentarz wybudowano staraniem i ze środków budżetowych Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i 28 sierpnia 200 roku nekropolia została przekazana Dyrekcji Kompleksu Upamiętniającego Miednoje, która administruje obiektem. Uroczyste otwarcie i poświęcenie Polskiego Cmentarza Wojennego w Miednoje nastąpiło 2 września 2000 roku.

Na cmentarzu w Miednoje nie ma grobów indywidualnych, a zalesiony teren z krzyżami okala pas tabliczek z nazwiskami ofiar. Spoczywają tam szczątki blisko 6,3 tys. osób - w tym ok. 5 tys. policjantów, a także funkcjonariuszy Straży Granicznej, Korpusu Ochrony Pogranicza, żołnierzy Żandarmerii Wojskowej, Oddziału II Sztabu Głównego WP i pracowników wymiaru sprawiedliwości.

W tym szczególnym dla Naszej narodowej pamięci miejscu, każdy członek rodziny odnajdzie nazwisko bliskiej osoby. Ciąg inskrypcji indywidualnych zakończony jest płaskorzeźbami, przedstawiającymi Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 i Krzyż Virtuti Militari. Tabliczki ułożono tak, jakby były pozostałością archeologicznej odkrywki: ujawniają skrywane przez dziesięciolecia miejsce zbrodni. Centralnym punktem cmentarza jest brama pamięci, na której w porządku alfabetycznym możemy przeczytać imiona i nazwiska Pomordowanych. To wielkie, zbiorowe epitafium Ofiar. Ta brama jest otwarta, a stojący w niej krzyż znamionuje zwycięstwo prawdy.

Elementami związanymi z bramą są dwa pylony z godłem Policji Państwowej. W centrum na wprost bramy znajduje się ołtarz–stół ofiarny, miejsce spotkania, ale przede wszystkim sprawowania mszy świętej oraz nabożeństw różnych obrządków. Dalej za ołtarzem – stołem ofiarnym, pod krzyżem poniżej linii ziemi, zawieszono dzwon, którego stłumiony dźwięk wydobywa się spod ziemi, ma symbolizować prawdę niemożliwą do ukrycia nawet pod ziemią. Na powierzchni dzwonu widnieje tekst Bogurodzicy i nazwa „Miednoje”. Każda z mogił zbiorowych ma formę kurhanu, na którym postawiono krzyż. Obrysy mogił zaznaczone są nakładającymi się na siebie żeliwnymi płytami. Wysokie krzyże są jakby wtopione w korony drzew.

KGP / mg

foto: Jacek Herok, film: Konrad Bucholc