Pełnomocnik o anonimizacji danych
Zamieszczamy treść pisma Pełnomocnika KGP ds. wdrażania w Policji zmian w procedurze karnej dotyczącego anonimizacji danych. Zostało ono skierowane do wszystkich komend wojewódzkich i szkół Policji.
Z dniem 8 kwietnia 2015 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Ustawa ta wprowadza również pewne zmiany w Kodeksie postępowania karnego dotyczące ochrony w postępowaniu karnym danych adresowych pokrzywdzonego, świadka, osoby zawiadamiającej o przestępstwie. Są to zupełnie nowe przepisy, które nie doczekały się jeszcze ugruntowanej interpretacji. Rodzi to szereg wątpliwości interpretacyjnych, przede wszystkim po stronie podmiotów procesowych, na które ustawa nałożyła obowiązki w zakresie anonimizacji danych adresowych. Podstawowe kierunki interpretacji zostały przedstawione w prezentacji multimedialnej zamieszczone na stronie internetowej Informacyjnego Serwisu Policyjnego.
Ponadto zagadnienia praktyczne związane z anonimizacją danych adresowych wyżej wymienionych uczestników postępowania karnego były omawiane podczas odpraw służbowych i szkoleń. Docierające do mnie sygnały wskazują, że mogło dojść do nieporozumienia dotyczącego kwestii anonimizacji danych adresowych w sprawach wszczętych przed 8 kwietnia 2015 r. Niezależnie od tego podczas szkolenia dla naczelników wydziałów dochodzeniowo-śledczych oraz wydziałów operacyjno-rozpoznawczych KWP/KSP, a także dla koordynatorów ds. ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, które odbyło się w dniach 31.03 - 2.04.2015 r. w Zakopanem wyartykułowano pewne inne wątpliwości związane z interpretacją przedmiotowych przepisów, zwłaszcza przepisów intertemporalnych.
W tej sytuacji, poniżej przedstawiam stanowisko Komendy Głównej Policji zawierające wskazówki interpretacyjne, dotyczące kilku istotnych kwestii, które aktualnie po konsultacji z uczestniczącym w szkoleniu przedstawicielem Ministerstwa Sprawiedliwości można uznać za trafne. Niezależnie od tego uprzejmie informuję, że zwróciłem się do Ministerstwa Sprawiedliwości o zajęcie stanowiska w sprawie anonimizacji danych adresowych zamieszczanych na fakturach oraz w sprawie interpretacji wyrażenia ustawowego „miejsce pracy pokrzywdzonego lub świadka". O treści odpowiedzi poinformuję odrębnym pismem.
Aktualne stanowisko:
- Art. 25 ustawy o ochronie dla pokrzywdzonego i świadka wskazuje, że przepisy art. 148 § 2a - 2c i art. 156a k.p.k. stosuje się do spraw wszczętych po dniu wejścia w życie tej ustawy. Oznacza to, że należy je stosować do spraw wszczętych w dniu 8 kwietnia 2015 r. oraz po tej dacie. Powodem wprowadzenia art. 25 do ustawy o ochronie pokrzywdzonego i świadka była potrzeba zaakcentowania, że przepisów anonimizacyjne z wyjątkiem art. 191 § 1, § la i § lb k.p.k. nie należy stosować w sprawach wszczętych przed 8 kwietnia 2015 r. nawet, gdy czynności z pokrzywdzonymi i świadkami w tych sprawach będą wykonywane po tej dacie.
- Problematyczne jest postępowanie w związku z tym, że art. 191 § 1, § la i § lb k.p.k. obowiązują od dnia 7 kwietnia 2015 r. W sprawach wszczętych przed dniem 8 kwietnia br. podczas przesłuchania świadka, które będzie miało miejsce po tej dacie, nie należy zadawać pytania o jego miejsce zamieszkania (art. 191 § 1 k.p.k.). Zgodnie z art. 191 § la k.p.k. miejsce zamieszkania świadka należy ustalać na podstawie jego dokumentu tożsamości lub sporządzonego przez niego pisemnego oświadczenia. Należy jednak zauważyć, że w takich przypadkach nie będą miały zastosowania m.in. przepisy o aninimizacji oraz załączniku adresowym do akt sprawy (art. 148 § 2a - § 2c k.p.k. i art. 156a k.p.k.). Dokumenty sporządzone w związku realizacją postanowień art. 191 § la k.p.k. (notatka, zapisek, ksero dokumentu tożsamości, pisemne oświadczenie świadka) należy załączyć do akt spraw)'jako załącznik do protokołu. Nie podlegają one jednak anonimizacji zatem powinny być dostępne dla stron zwłaszcza, gdy tego zażądają.
- Jeżeli zawiadomienie o przestępstwie przyjęto przed 8 kwietnia 2015 r., (także, gdy dokumentowano je protokołem, o którym mowa w art. 304a k.p.k.) a wszczęcie postępowania przygotowawczego nastąpiło po 7 kwietnia br., to anonimizacją należy objąć również wcześniej sporządzone dokumenty zawierające dane adresowe pokrzywdzonego, świadka lub zawiadamiającego o przestępstwie.
- Przez wszczęcie postępowania należy rozumieć nie tylko wydanie postanowienia wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, ale również moment rozpoczęcia pierwszej czynności dowodowej w warunkach określonych w art. 308 § 1 k.p.k. lub w art. 17 § 2 k.p.k.
- W odniesieniu do danych adresowych zawartych w fakturach, dane adresowe pokrzywdzonego lub świadka, będącego nabywcą towarów lub usług podlegają anonimizacji zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Jeśli jednak są to dane pokrzywdzonego lub świadka, który jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą i w nazwie firmy widnieje jej nazwisko a adres prowadzenia działalności jest tożsamy z miejscem zamieszkania, to dane adresowe takiego podatnika lub nabywcy zamieszczone w fakturach, jak się wydaje, nie powinny być anonimizowane z uwagi na to, że są ogólnie dostępne w różnego rodzaju bazach podmiotów gospodarczych, reklamach itp. i łatwo do nich dotrzeć korzystając z internetu. Jeśli dane podmiotu gospodarczego nie są zbieżne z miejscem zamieszkania osoby prowadzącej działalność gospodarczą, to zdaje się, że miejsce prowadzenia takiej działalności nie wchodzi w zakres wyrażenia ustawowego „miejsce pracy pokrzywdzonego lub świadka" więc z tych samych powodów anonimizacją danych adresowych podmiotu gospodarczego nie powinna podlegać anonimizacji.
- Samo zatrzymanie dla potrzeb postępowania faktur określających dane adresowe potencjalnych pokrzywdzonych lub świadków, co do zasady, nie powinno przesądzać o obowiązku ich anonimizacji. O ile o statusie procesowym pokrzywdzonego decyduje bezpośrednie zagrożenie lub naruszenie przestępstwem prawnie chronionego dobra osoby, o tyle w przypadku świadka o statusie takim powinien decydować moment decyzji organu postępowania o powołaniu danej osoby do postępowania w charakterze świadka, choćby doręczenie wezwania do stawiennictwa w takim charakterze miało nastąpić później.
- Z posiadanych informacji wynika, że w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad wzorem pouczenia, które zawierałoby informację dla pokrzywdzonego lub świadka o możliwości wystąpienia z wnioskiem o zastosowanie wobec nich środków ochrony i pomocy przewidzianych w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego lub świadka. Do czasu wejścia w życie wzoru pouczenia, pokrzywdzonego lub świadka należy poinformować o tym na zasadzie art. 16 § 1 k.p.k., a informację o pouczeniu należy zamieścić w protokole przesłuchania, choć równie dobrym sposobem może być wręczenie świadkowi takiego pouczenia na piśmie oraz zamieszczenie w aktach sprawy kopii pouczenia z potwierdzeniem odbioru oryginału.
Jak wspomniałem, zagadnienia anonimizacji nadal są przedmiotem omówieni i uzgodnień, zatem ich interpretacja może ulec zmianom, o czym będziecie Państwo informowani odrębnymi pismami. Uprzejmie proszę o spowodowanie, aby z treścią niniejszego pisma zostali zapoznani wszyscy podlegli funkcjonariusze Policji wykonujący czynności procesowe w sprawach karnych.
Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. wdrażania w Policji zmian w procedurze karnej
mł. insp. w stanie spoczynku Ireneusz Dziugieł